თუ მდგმური არც ქირას იხდის და არც ბინას ცლის, რისი უფლება აქვს მეპატრონეს?
დღევანდელ რეალობაში ქირავნობის ხელშეკრულებები და მასთან დაკავშირებული საკითხები საკმაოდ აქტუალური და ამავდროულად პრობლემური გახდა. ამასთანავე, ძალიან ცოტა გამქირავებელმა თუ იცის მისი უფლებების შესახებ, რაც კიდევ უფრო პრობლემატურს ხდის აღნიშნულ ინსტიტუტს.
ქირავნობის ხელშეკრულებით გამქირავებელი მოვალეა დამქირავებელს სარგებლობაში გადასცეს ნივთი განსაზღვრული ვადით. დამქირავებელი მოვალეა გამქირავებელს გადაუხადოს დათქმული ქირა. შესაბამისად, ქირავნობის დროს გამქირავებლის ერთ-ერთი უმთავრესი უფლებაა, რომ მიიღოს ხელშეკრულებით შეთანხმებული ქირა, რომელსაც დამქირავებელი იხდის დაქირავებული ნივთის სარგებლობის სანაცვლოდ.
საინტერესოა, თუ რისი უფლებამოსილება აქვს გამქირავებელს იმ შემთხევაში თუ დამქირავებელი არ ასრულებს მის მიერ ნაკისრ ვალდებულებას კეთილსინდისიერად და არ იხდის ქირას? გამქირავებელს შეუძლია ხელშეკრულება მოშალოს ვადამდე, თუ დამქირავებელმა ქირა არ გადაიხადა სამი თვის განმავლობაში. მას შემდეგ, რაც შეწყდება ქირავნობის ხელშეკრულება, დამქირავებელი ვალდებულია გამქირავებელს დაუბრუნოს ნივთი იმ მდგომარეობაში, რომელიც მისგან მიიღო. ნივთის ბუნებრივი ცვეთა, რა თქმა უნდა, არ მიიღება მხედველობაში.
პრაქტიკაში ხშირია შემთხვევები, როდესაც დამქირავებელს არ აქვს შესაბამისი სახსრები და ხელშეკრულების მოშლის შემდეგ ვერ იხდის დარჩენილ ქირას. შესაბამისად, იმ შემთხევაში, თუ დამქირავებელი გადახდისუუნაროა, გამქირავებელს უფლება აქვს მოითხოვოს გირავნობა დამქირავებლის მიერ სახლში ან ბინაში შეტანილ ნივთებზე.
მაგრამ, საკითხი რთულდება იმ შემთხვევაში, როდესაც დამქირავებელი არ ახდენს გამქირავებლისათვის სახლის ან ბინის უკან დაბრუნებას და აგრეთვე არ იხდის ქირას. როგორ უნდა მოიქცეს ამ შემთხვევაში გამქირავებელი? მოქმედი კანონმდებლობის თანახმად, დაუშვებელია გამოსახლება თვითნებურად და ძალის გამოყენებით. უკანონო მფლობელობიდან ან/და სარგებლობიდან უძრავი ქონების გამოთხოვა ხდება მხოლოდ სასამართლოს გადაწყვეტილების საფუძველზე. აღნიშნულიდან გამომდინარე, გამქირავებელს უფლება აქვს მიმართოს სასამართლოს და მოითხოვოს როგორც ქონების გამოთხოვა, აგრეთვე დაყოვნების განმავლობაში დადგენილი ქირის გადახდა, როგორც ზიანის ანაზღაურება. გარდა ამისა, უნდა აღინიშნოს, რომ პირველი ინსტანციის სასამართლოს გადაწყვეტილება უკანონო მფლობელობიდან უძრავი ნივთის გამოთხოვის შესახებ, მხარის თხოვნით შესაძლებელია მიეცეს დაუყოვნებლივ აღსასრულებლად.
გარდა ზემოთ აღნიშნულისა, გამქირავებელს აქვს უფლება გააფრთხილოს დამქირავებელი, რომ არ დააზიანოს ნივთი ან/და არ შექმნას ნივთის მნიშვნელოვნად დაზიანების რეალური საშიშროება. იმ შემთხევაში, თუ დამქირავებელი გამქირავებლის გაფრთხილების მიუხედავად მაინც განაგრძობს მსგავს ქმედებებს, გამქირავებელს უფლება აქვს ქირავნობის ხელშეკრულება მოშალოს ვადამდე. აგრეთვე, უნდა აღინიშნოს, რომ გამქირავებელს ქირავნობის ხელშეკრულების მოშლის უფლება აქვს პატივსადები მიზეზის არსებობის დროსაც. ასეთი შეიძლება სახეზე იყოს იმ შემთხვევაში, თუ:
- დამქირავებელმა თავისი სახელშეკრულებო ვალდებულებები ბრალეულად მნიშვნელოვნად დაარღვია;
- გამქირავებელს საცხოვრებელი სადგომი სჭირდება უშუალოდ თვითონ ან ახლო ნათესავებისათვის;
- დამქირავებელი უარს ამბობს გადაიხადოს გამქირავებლის მიერ შემოთავაზებული გაზრდილი ქირა, რომელიც შეესაბამება ბაზარზე არსებულ ბინის ქირას;
- ან დამქირავებელმა გამქირავებლის მიმართ ჩაიდინა ისეთი მართლსაწინააღმდეგო ან ამორალური მოქმედება, რომელიც შეუძლებელს ხდის მათ შორის ურთიერთობის შემდგომ გაგრძელებას.
საინტერესოა აგრეთვე თუ ვის ეკისრება რემონტის ხარჯების ანაზღაურება? მიმდინარე რემონტის ჩატარება ევალება დამქირავებელს. მაგრამ მას არა აქვს საცხოვრებელი სადგომის გადაკეთების ან რეკონსტრუქციის უფლება გამქირავებლის თანხმობის გარეშე. გამქირავებელს უფლება აქვს მოითხოვოს იმ ზიანის ანაზღაურება, რომელიც გამოწვეულია დამქირავებლის მიერ აღნიშნული ვალდებულების განუხორციელებლობით.
მას შემდეგ რაც გამქირავებელს დაუბრუნდება ნივთი, მას შეუძლია დამქირავებელს მოსთხოვოს ნივთის გაუარესების გამო ზიანის ანაზღაურება, ნივთის დაბრუნების მომენტიდან ექვსი თვის ვადაში.
ავტორი: გიორგი ბიჩინაშვილი
